Orzeł i reszka (1974)

Wiosną 1954 po siedmiu latach pobytu w więzieniu, skazany na dożywocie więzień polityczny Marcin Nowak zostaje zwolniony dzięki amnestii. Jest sam, żona związała się z innym, córki nie może odebrać. Pragnie wrócić do normalnego życia; jest historykiem, ale z konieczności podejmuje pracę w PGR, skąd jednak musi odejść już po kilku miesiącach: jego sumienność stała się niewygodna dla kombinatorów... Marcin kontaktuje się z żoną nieżyjącego już kolegi, Teresą - ona też jest samotna, pozostają razem. Nowak pracuje teraz jako inkasent elektrowni, ale kiedy znów interesują się nim organa śledcze - ulega namowom Teresy i decyduje się uciec z kraju. Wiosną 1955 przedostaje się przez "zieloną granicę" do NRF; trafiają do tymczasowego obozu, prowadzonego przez tzw. Biuro Pomocy Uchodźcom ze Wschodu.

Jako wrześniowy oficer i powojenny więzień polityczny w Polsce Marcin staje się obiektem szczególnego zainteresowania wywiadu amerykańskiego.
Po wielokrotnych "badaniach", prowadzonych przez speców porucznika Ralfa Moesa, zostaje współpracownikiem zachodnioberlińskiej komórki amerykańskiego wywiadu. Inteligentny, odważny, opanowany - rychło zdobywa zaufanie kolegów i zwierzchników. Szef, pułkownik Arthur Kenneth wyjaśnia mu istotę funkcjonowania organizacji, określa perspektywiczne cele działalności antykomunistycznej, tłumaczy metody realizacji "idei rozmiękczania" poprzez wzmożoną dywersję ideologiczną. Antypolskość tych planów zraża Marcina do nowych pracodawców - zgadza się na jeden przerzut do Polski, po którym pragnie się wycofać... W 1956 Marcin przekracza granicę Polski. Postrzelony na granicy w nogę sam zgłasza się do polskich władz bezpieczeństwa i wyznaje cel swej misji, ale nie chce podjąć współpracy z kontrwywiadem. "Z nimi nie mogę, bo ich plany są wredne; z wami nie chcę, bo mam inne przekonania" - wyznaje majorowi. Ostatecznie jednak przyjmuje trudne, ryzykowne zadanie. Wtajemnicza w nie dawną koleżankę z partyzantki, Majkę, która decyduje się grać rolę skaptowanej przez Marcina agentki. Marcin wraca do Berlina Zachodniego "po wykonaniu zadania" i zwycięsko przechodzi badania prawdomówności. Kiedy Majka przyjeżdża służbowo do NRD, Marcin przewozi rzekomą agentkę do Kennetha - w samochodzie ustalają szczegóły spotkania z szefem. Pozycja Marcina w agenturze wzrasta. Wkrótce jednak sytuacja zachodnioberlińskich komórek wywiadowczych zaczyna się gmatwać: mnożą się "wpadki" informatorów, kolejne akcje agentów amerykańskich, angielskich i gehlenowskich kończą się fiaskiem, demaskowane w zarodku przez nieznanych przeciwników... Kierownictwo podejrzewa zdradę, trwa śledztwo. Pułkownik Kenneth zwołuje ogólną naradę: w jego gabinecie pracownicy agentury oczekują przybycia wysokiego dygnitarza organizacji. Współpracownica Marcina, Zuzanna, ostrzega go - w jego mieszkaniu Moes przeprowadza właśnie rewizję. Korzystając z zaufania Kennetha i pomocy Zuzanny Marcin wychodzi z gabinetu "po papierosy" i ucieka; jednocześnie pracownicy polskiego kontrwywiadu umożliwiają ucieczkę strzeżonej przez Amerykanów Teresie i ich małej córeczce...

Inne tytuły: "Heads and Tails"
Produkcja: 1974
Premiera: 10 luty 1975

Reżyseria:

Ryszard Filipski

Muzyka:

Maciej Małecki

Obsada:

Ryszard Filipski

Marcin Nowak

Anna Ciepielewska

Teresa, żona Nowaka

Henryk Giżycki

pułkownik Arthur Kenneth, szef komórki wywiadu amerykańskiego w Berlinie Zachodnim

Andrzej Kozak

emigrant Jan Duda "Garbus", współpracownik obcych wywiadów

Wacław Ulewicz

emigrant Leon Taszewski, współpracownik obcych wywiadów

Ewa Drozdowska

Maja Ordężanka-Bogucka, przyjaciółka Nowaka z powstania

Stanisław Niwiński

porucznik Ralf Moes, podwładny pułkownika Kennetha

Hanna Balińska

-

Teresa Kałuda

Ruta, żona Dudy "Garbusa"

Małgorzata Potocka

Zuzanna, asystentka Nowaka

Jerzy Bińczycki

lekarz wstrzykujący Nowakowi skopolaminę

Jerzy Aleksander Braszka

major polskiego wywiadu prowadzący Nowaka

Andrzej Buszewicz

agent polskiego wywiadu

Andrzej Gazdeczka

pracownik PGR-u

Juliusz Grabowski

"tata" Ruty

Andrzej Jurczak

uciekinier - traktorzysta przesłuchiwany przez Nowaka

Jerzy Kozakiewicz

oficer UB przesłuchujący Nowaka w 1954, później uciekinier w Berlinie Zachodnim

Tadeusz Kwinta

pracownik PGR-u poznany przze Nowaka w pociągu

Bohdan Mikuć

-

Jerzy Moes

agent polskiego wywiadu porywający Dudę "Garbusa"

Janusz R. Nowicki

agent polskiego wywiadu

Stefan Szmidt

agent CIA w Polsce

Jerzy Złotnicki

fałszywy uciekinier z Polski przesłuchiwany przez Nowaka, w rzeczywistości agent pułkownika Kennetha

Zbigniew Bielski

oficer polskiego kontrwywiadu; nie występuje w czołówce

Jerzy Fedorowicz

agent amerykańskiego wywiadu probujący porwać rosyjskiego pułkownika; nie występuje w czołówce

Stanisław Jaroszyński

agent amerykańskiego wywiadu probujący porwać rosyjskiego pułkownika; nie występuje w czołówce

Eugeniusz Korczarowski

oficer polskiego kontrwywiadu; nie występuje w czołówce

Czesław Magnowski

nie występuje w czołówce

Zygmunt Malawski

Morozow, rosyjski pułkownik; nie występuje w czołówce

Andrzej Mrozek

asystent lekarza wstrzykującego Nowakowi skopolaminę; nie występuje w czołówce

i inni

Dubbing:

Ryszard Filipski

współwięzień Nowaka wszczynający bójkę w celi

Joanna Jędryka

Zuzanna, asystentka Nowaka; rola Małgorzaty Potockiej; nie występuje w czołówce

Bogusław Sochnacki

2 role: oficer UB przesłuchujący Nowaka w 1954, później uciekinier w Berlinie Zachodnim (rola Jerzego Kozakiewicza); lekarz wstrzykujący Nowakowi skopolaminę (rola Jerzego Bińczyckiego); nie występuje w czołówce

Notatki:
Filmowy debiut reżyserski Ryszarda Filipskiego.


IMDb (angielski)
Wikipedia (polski)


210131

---

(POL) polski,

---